De Vereniging De Friesche Elf Steden heeft een onderzoek ingesteld naar de beelden van de Elfstedentocht in 1963. Uit het onderzoek blijkt dat niet ‘ijskoningin’ Meike de Vlas, maar Annigje van Dijk-Bajema de beste vrouw was in de ‘hel van ’63’.
Het onderzoek volgt op een analyse van oude filmpjes door het Fries Film & Audio Archief (FFAA), zoals gemeld door Omrop Fryslân.
De Elfstedentocht van 18 januari 1963 wordt beschouwd als de zwaarste in de geschiedenis van de elf steden. Bij de start was het 18 graden onder nul, om 09.00 uur was het min 4. De noordoostenwind nam geleidelijk toe tot krachtig. 577 schaatsers verschenen aan de start, slechts 58 volbrachten de tocht. Reinier Paping was de winnaar.
Het was al bekend dat geen enkele vrouw in 1963 de finish haalde. Veel vrouwen stapten onderweg van het ijs. Andere vrouwen werden door de organisatie van het ijs gehaald omdat het te gevaarlijk of te donker werd.
Ontdekking bij het bruggetje van Bartlehiem
Het FFAA meldt nu dat de organisatie altijd ten onrechte heeft aangenomen dat Meike de Vlas (1955-2022) het langst heeft geschaatst in 1963. Op de oude filmpjes is duidelijk te zien dat Annigje van Dijk-Bajema (1929-2003) ‘pas’ bij het befaamde bruggetje van Bartlehiem van het ijs stapt. Ze kwam dus ongeveer tien kilometer verder dan De Vlas. Die was al bij buurtschap Vrouwbuurtstermolen van het ijs gehaald, aldus archiefonderzoeker Syds Wiersma.
Het FFAA heeft pas een paar maanden de beschikking over de oude zwart-wit beelden van 1963. Wiersma viel op een schaatsster onderweg in Franeker. Zij was stijlvol wit gekleed en had een lange (vermoedelijk) kleurrijke muts op. Op de beelden is te zien hoe ze haar kaart afstempelt en een kop thee of chocolademelk drinkt.
De vrouw leek in Franeker nog erg fris, zegt Wiersma. “Ik dacht: die is doorgereden, dat kan niet anders. Zo begon de zoektocht. Wie is deze vrouw? Hoe ver is ze gekomen?”
Schaatshistorie van vrouwen
Wiersma nam contact op met marathonschaatster Jessica Merkens. Zij beschreef in 2023 de Nederlandse schaatshistorie van vrouwen en opperde dat het wel eens om Annigje (Anny) van Dijk kon gaan. Dat was niet zomaar een gok. Dezelfde Van Dijk was de snelste vrouw van de iets minder barre editie van de Elfstedentocht in 1956.
“We zagen gelijkenis”, zegt onderzoeker Wiersma. Hij zocht contact met de dochter van Van Dijk en kreeg zo uitsluitsel. “De familie bevestigde dat het hun moeder was.”
“We wisten wel hoe ver ze gekomen was, maar